Saltar ao contido

Topónimos célticos en Galicia

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Celta (homónimos).
Lugares pasados (entre parénteses) e actuais na península Ibérica con nomes que conteñen os elementos célticos -brigā ou -bris < -brixs “outeiro, castro”. Prema na imaxe para ampliar.

A toponimia céltica de Galicia é a totalidade de topónimos de lugares antigos e actuais, ríos (hidrónimos) ou montañas que se crearon coa lingua céltica e polo tanto teñen etimoloxía céltica, e que están ou estaban situados dentro dos límites da Galicia actual.

Antigos topónimos célticos

[editar | editar a fonte]
O faro romano coñecido como Torre de Hércules e no pasado como “Faro Bregancio”, na Coruña.
Portas do castro de San Cibrao de Las, anteriormente Laniobriga ou Lansbriga.
O río Miño visto dende o ‘’oppidum’’ de Santa Trega, A Guarda.
O río Tambre, anteriormente Tamaris.
O curucho dos “Tres Bispos”, na provincia de Lugo, no extremo máis occidental as antigas montañas Vindius.

En Galicia, aproximadamente a metade dos topónimos non latinos transmitidos dende a antigüidade nas obras dos autores e xeógrafos clásicos (Pomponio Mela, Plinio o Vello, Tolomeo etc.), ou en inscricións epigráficas romanas, resultaron ser de orixe céltica,[1][2] sendo a outra metade maioritariamente indoeuropeas, en todo caso sendo incontestablemente non célticas ou carecendo dunha sólida etimoloxía céltica.

Deseguido preséntase unha lista non exhaustiva de topónimos cuxa orixe é, o máis seguro, céltica.[3] A característica máis elemental é -bri(s),[4] do proto-céltico *brigs,[5] coa súa derivación *brigā, ambas as dúas co significado de “outeiro” e por tanto “castro” e “poboado”. Os asentamentos coñecidos en Galicia durante a Idade de ferro eran os castros e poboados fortificados situados en outeiros e penínsulas. Moitos deles foron abandonados logo da conquista romana.

  • Aediobri:[6] Dunha inscrición votiva ó deus BANDVE AEDIOBRICO. De *aydu- “lume” ou *(p)ētu- “prado, terra, territorio”,[7] e *brixs “castro”. Cf. Irlandés brí “outeiro”, e a poboación dos Aedui na Galia.
  • Asseconia ou Assegonion:[8] Un poboado. Quizais de *Ad-sego- “A moi forte”.
  • Aviliobris:[9] Castellum (castro) no noroeste de Galicia. De *Awelyobrixs “outeiro ventoso”. Cf. Bretón awel “vento”.
  • Adrobricam urbem:[10] Cidade dos ártabros. De *brig- “castro”.
  • Albiones:[11] Un pobo localizado entre os ríos Navia e Eo. De *albiyo- “mundo (superior)” ou “país”.[12] Pode ter relación co antigo nome da Illa de Gran Bretaña, que era Albion.
  • Arrotrebae:[11] Pobo costeiro do noroeste de Galicia. De *trebā “asentamento”, e *aryo-, tanto “home libre”[13] como unha derivación de *(p)are- “en fronte de”.[14]
  • Aunios:[15][16] Unha illa no océano Atlántico, actual Ons. Do céltico *auni-, de significado e etimoloxía descoñecidas.[17] Hidacio menciona un pobo local denominado Aunonenses, enfrontado ós recentemente chegados suevos no século V.
  • Berisamo:[18] O castro dos Cileni. Probablemente do superlativo *Bergisamo- “O máis alto”.[19]
  • Beriso:[18] O castro dos Cabarci, probablemente do comparativo *Bergiso- Meirande”.[19]
  • Bonisana:[20] Un poboado. De *bonu- “alicerce, base”. Cf. Lingua irlandesa antiga bun “alicerce, base, esteiro”.
  • Brevis:[18] Un poboado. De *brīwā “ponte”.
  • Brigantia:[18] Cidade antiga, moi probablemente a actual A Coruña (Faro Bregancio en 971). De *brigant- “relevante, poderoso”.[21]
  • Callaecia[15] “A terra dos Callaeci”, de *kallā- “madeira”[22] co sufixo complexo local -āik-. Máis tarde tornouse Gallicia, actual Galicia ou Galiza.
  • Calubriga:[23] Un castro. De *brigā “castro” e un primeiro elemento de significado incerto.
  • Cambetum:[24] Un poboado. De *kambo- “torcer, retorcer”.
  • Canibri:[23] Un poboado. De *kani- “bo, lindo” e *brigs “castro”. Cf. Lingua irlandesa antiga cain “bo, lindo”.
  • Celtici: Tanto un nome descritivo empregado por xeógrafos clásicos a un fato de pobos que habitaban o occidente de Galicia, como un endónimo céltico baseado no *kelt- nunha serie de nomes hispanocélticos: CELTIATUS, CELTIATIS, ARCELTI, CONCELTI, CELTIUS.[25]
  • Cistonia:[26] Un poboado. De *kistā- “canastra entretecida”,[27] e eventualmente “carro”.[28]
  • Coelerni:[29] Pobo que habitaba no sur de Galicia. De *koyl- “delgado“. Cf. Lingua irlandesa antiga cóil “exiguo, fraco”.
  • Coeliobriga:[26] Un oppidum preto de Celanova, moi probablemente a capital dos Coelerni. De *koyl- e *brigā.
  • Copori: Pobo habitante da Galicia central, dende a confluencia do río Sar e Ulla no oeste, até Lugo no leste. O seu nome é probablemente non céltico, mais nótese o picto *copor- “confluencia”,[30] quizais de *kom-bero- “confluencia” (ou “xuntar”).[31]
  • Ebora:[32] Porto na desembocadura do río Tambre. De *eburo- “teixo”.
  • Ebronanto (Valerio do Bierzo, Ordo Cerimonialis, c. 650). Un estado preto da actual Rubiá. De *Eburo-nantu “Val do teixo”.
  • Equaesi:[33] Un pobo habitante do sur de Galicia. De *ekʷo- “cabalo”.[34] Cf. Lingua irlandesa antiga ech “cabalo”.
  • Ercoriobri:[35] Un castro dos albións. É unha composición do primeiro elemento *(p)are-koro- “golpe” (cf. Lingua bretoa ercor “golpe”),[36] ou *Ēri-corio- “exército/tribo do oeste”,[37] e *brixs “castro”.
  • Gigurri:[14] Pobo que habitaba a actual Valdeorras. De *Gigur-yo, quizais “os gansos”. Cf. Lingua irlandesa antiga gigrann “ganso”. Suxire E. Bascuas[38] aínda que sen moita convicción e entre outras posibilidades, que é unha forma de *gigur “ganso”, relacionada cunha forma proto-celta *giguranos[39] “ganso salvaxe” (antigo irlandés Gigren, Giugrann “ganso” e galés Gwyrain “parrulo salvaxe”) co que este pobo sería simplemente “os gansos”.
  • Glandomirum:[40] De *glendos- “val, beira”.
  • Iria: actual Padrón. De *(p)īweryā- “terra fértil”.[41][42]
  • Laniobriga:[43] Probable nome anterior do castro de San Cibrao de Las, San Amaro, a pesar de que a lectura da inscrición que contén o topónimo é debatida.[44] De *(p)lānyobrigā “castro da chaeira”.[45]
  • Laniobre:[43] Bispado durante o século VII. De *(p)lānyobrixs.
  • Lemavi:[46] Pobo habitante do val de Lemos. De *Lēmawoi “o pobo dos olmos”, de *lēmo- “olmo”. Outros autores póñeno en relación á raíz indoeuropea Lim-, Lem-, Lym-, que tería que ver con zonas pantanosas ou lagoas.[47]
  • Limia:[48][49] Actual río Limia, preto das súas fontes tórnase nunha gran lagoa ou zona pantanosa, hoxe desecada. De *līmā- “inundación”.[50] Cf. Galés llif idem.
  • Lubri:[43] Castro dos celtici. O primeiro elemento, *lū-, pode ser unha evolución de *luw- “ceibar, fuxir”, ou de *low- “fluír”, entre outras posibilidades. Quizais Lubri “o castro ceibe”.
  • Medullium: Montaña na que un gran número de loitadores galaicos poderían ter sido asediados polos romanos,[51] suicidándose os primeiros cando a situación se tornara desesperada. De *med-o- “xuíz”, *med-yo- “metade” ou *medu- “hidromel”.[52] Cf. topónimos Medulli, Medullis, Medulla, na Galia.
  • Minius:[48] O río galego máis longo, actual río Miño. De *mīno- “maino, lene”, cf. Lingua irlandesa antiga mín idem.
  • Miobri:[53] Castro dos celtici. Probablemente de *Meyobrixs “pequena fortaleza”.[54] Unha adicatoria a COSO MEOBRIGO (*Meyobri-ko) pode referirse tamén a este castellum, ou a calquera co mesmo nome.
  • Morodon:[55] Un poboado a carón do océano. De *mor- “mar” e *dūno- “fortaleza”. Cf. o topónimo británico Moridunum.
  • Navia:[20][56] Río que na actualidade conserva o mesmo nome . De *nāwiā- “bote (xerro, cunca)”.[57]
  • Nemetobriga:[35] Probablemente a capital dos Tiburi, no sueste de Galicia. De *nemeto- “santuario” e *brigā “castro”.
  • Nerii:[58] Tribo céltica que habitaba nos arredores da actual Fisterra. De *nero- “heroe”.
  • Novium:[59] Un poboado considerado a actual Noia. De *nowyo- “novo”.
  • Ocelum:[60] Un poboado preto de Lugo. De *ok-elo- '”promontorio”.[61]
  • Olca:[62] Unha fortaleza en Rodeiro, nas terras altas da dorsal galega. De *(p)olkā “terras arables”.[63]
  • Olina:[64] Un poboado. De *olīnā- “cóbado, ángulo”.
  • Ontonia:[65] Un poboado. De *φonth2-on-yā “(o do) vieiro”.
  • Querquerni: unha tribo do sur galego. Do indoeuropeo *perkʷos “carballo”, con asimilación céltica.[66]
  • Seurri: unha tribo que habitaba a ambos os lados do curso medio do río Miño. De *seg-ur-yo-, “os poderosos”.[67]
  • Talabriga:[68] Castro dos Limici. De *talu- “fronte, saínte, escudo”[69] e *brigā “castro”.
  • Tamaris:[20][70] Actual río Tambre. De *tamo- “escuro”.
  • Trileukon:[20] Un promontorio, actual Punta dos Aguillóns ou Cabo Ortegal. De *trīs- “tres” ou “moito”, e *louko- “brillante, refulxente”.
  • Verubri:[71] Nome dun castro, como se deduce dunha adicatoria ó deus BANDUE VERUBRIGO (*Weru-bri-ko ou *U(p)ero-bri-ko). De *weru- “largo” ou *u(p)er- “superior”, e *brixs “castro”.
  • Vindius: A Cordilleira Cantábrica. De *windo- “branco”, polo tanto “As Montañas Brancas”.

Britonia

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Britonia.

No século V ou VI unha colonia de britanos asentouse no norte de Galicia,[72] e os seus bispos acudiron a numerosos concilios, primeiro do Reino suevo, e despois dos visigodos en Toledo, até o século VIII. Atribúenselle unha serie de topónimos:[73]

Existiu tamén unha vila Bretonos preto da cidade de Lugo, na Idade Media.[74]

Topónimos medievais e modernos

[editar | editar a fonte]

Aínda que os topónimos célticos poden atoparse por todo o territorio galego, a meirande parte dos topónimos célticos e prelatinos atópanse nas áreas costeiras, máis notablemente nas Rías Altas, nos arredores da Coruña e no val do río Ulla.

Comarcas, montañas e illas

[editar | editar a fonte]

Algunhas comarcas cando se espallan por varios concellos manteñen os nomes directamente herdados das tribos e sub-tribos prerromanas ou con orixe prerromana:

  • Arousa (Arauza, 899): Illa e concello na ría de Arousa, Pontevedra. Probablemente céltico,[75] de *(p)are-auso- “fazula”.
  • Bergantiños (Bregantinos, 924): Comarca, de *brigantīno-[76] “rei”, ou de *brigantigno-,[77] ambos os dous étimos poderían ter producido o mesmo resultado. Cf. Lingua galesa media brenhin “rei”.
  • Carnota (Carnota, 915): Concello costeiro presidido polo Monte do Pindo, monte granítico sagrado. Tamén é o nome dun monte preto de Doroña, Vilarmaior.[78] De *karn- “rima, morea”,[79] con sufixo hipocorístico.
  • Céltigos[80] (Celticos en 569): Rexión da tribo local dos Celtici (plural acusativo Celticos), que habitaron o extremo occidental galaico. Coa mesma orixe, implicando posteriores migracións:
Céltigos, unha aldea de Sarria.
Céltigos, unha parroquia de Frades.
Céltigos, unha parroquia de Ortigueira.
Vilar de Céltigos, na parroquia de Grixoa, no concello de Santa Comba.
  • Cervantes: Concello da comarca dos Ancares. De *kerbo- “afiado, agudo”.[81]
  • Larouco (Latín Larauco): Montaña en Baltar e tamén un concello e parroquia onda o río Sil; tamén hai un lugar baixo o nome Larouce, no Carballiño. Probablemente de *(p)lārHw-ko-, unha derivación de “terreo/chaira”.[82] Cf. Lingua irlandesa antiga lár “terreo, superficie”.
  • Lemos (Lemabus, 841): Comarca no sur de Lugo. É unha evolución do nome da tribo dos Lemavos, que habitaron esas terras. Do céltico *lēmo- “olmo”.
  • Nendos[80] (Nemitos, 842): Antigo territorio, do céltico *nemeto- “lugar sacro, santuario”,[76] e “persoa privilexiada”.[83] Lugar onde habitaron os nemetatos.
  • Tambo[84] (Tanao, 911): Pequena illa na ría de Pontevedra, do céltico *tanawos “fino”.[76] Cf. Bretón tanaw, idem.

Ríos

[editar | editar a fonte]
  • Ambía[85] (Ambia, 949): Río tributario do Arnoia. Do proto-céltico *ambe- “río”.[86]
  • Chonia:[87] Tributario do río Tambre. Do protocéltico *klowni- “pradaría”.
  • Deva (Deva, 961):[88] Cando menos dous ríos galegos se chaman Deva, os dous tributarios do Miño: o primeiro río Deva corre polos concellos de Arbo e A Cañiza, o segundo río Deva por Pontedeva. Do céltico *dēwā “deusa”.[89] Cf. Os ríos Deva en Cantabria e mailo río Dee, na Bretaña, antigo Dēva.[90]
  • Dubra[85] (Dubria, 1110), afluente do río Tambre. Do protocéltico *dubrā- “escuro”,[76] que en numerosas linguas célticas desenvolveuse semanticamente no substantivo “auga”. O concello de Val do Dubra recibe o seu nome deste río.
  • Landro:.[91] Río que flúe polo concello de Viveiro. De *(p)lān- “río da chaira”,[92] ou *land- “campo aberto (val)”.
  • Limia:[48] Do céltico *līmā- “inundación”,[50] polo que probablemente sexa o “río da terra asolagada”.
  • Mandeo (Mandeum, 803):[93] Probablemente de *mandus “poni”.[86]
  • Mendo (Minuete, 964):[94] Río que flúe por Betanzos até o mar, canda o máis longo Mandeo. De *menwo- “pequeno, minúsculo”. Cf. Irlandés menb 'idem'.
  • Miño:[48] O meirande río de Galicia, de *mīno- “maino, lene”. Cf. Irlandés antigo mín idem.
  • Nanton:[95] río tributario do Tambre, do protocéltico *nanto- “regueiro, val”. Outro distinto, o río das Gándaras tamén levou o mesmo nome no pasado (Nantoni, 955).[96]
  • Navia:[20] Río que serve de fronteira entre Galicia e Asturias.[97] De *nāwiā- “bote (xerra, cunca)”.[57] Cf. Castelán nava “val entre montañas”. Outro río, tributario do Sil nado nas montañas de Serra de Queixa, na provincia de Ourense, tamén se chama Navea.
  • Samo:[98] Tributario do Tambre. Do céltico *sāmo- “calmo, quedo”.[76] Cf. Lingua irlandesa media sám “idem”.
  • Tambre:[99] Antigo Tamaris. De *tamo- “escuro”. Cf. Os ríos británicos Tamar (antigo Tamarus), río Támese (Thames) e Tamius. Outros dous ríos galegos levan nome intimamente ligados (os dous de *Tam-ikā): Támega (Tamice, 982),[100] tributario do Douro; e o Támoga (Tamega, 934),[100] tributario do Miño.

Parroquias e vilas

[editar | editar a fonte]

A maioría das 3.794 parroquias de Galicia son a continuación das "vilas" romanas e medievais, con frecuencia fundadas preto, ou ás veces, sobre vellos castros da Idade de Ferro. Moitas destas parroquias conservan antigos nomes prelatinos.

Topónimos que conteñen o elemento céltico *-brig- 'outeiro'

[editar | editar a fonte]
Véxase tamén: Topónimos galegos en -obre

O elemento máis frecuente entre os topónimos célticos de Galicia[4] é *brigs,[101] que significa "outeiro, sitio alto", e por extensión "castro, fortificación no alto". Normalmente este é o segundo elemento en topónimos compostos que rematan en -bre, -be ou -ve,[102] están relacionados co gaélico irlandés brí "outeiro", coa mesma orixe: proto-céltico *-brigs > -brixs > -bris. Uns poucos topónimos rematados en -bra proceden dun derivado -brigā "castro, fortificación nun outeiro", que deu lugar no bretón e no galés a bre "outeiro". Algúns destes topónimos son:[103]

Primeiro elemento
[editar | editar a fonte]
Último elemento
[editar | editar a fonte]
  • Alcobre (Arcobre en 991): Un lugar en Vila de Cruces. De *Arcobris.[106] O primeiro elemento pode estar ligado ó indoeuropeo *areq- "protexer, abranguer" (latín arx "forte, bastión").
  • Alxibre: Un lugar en Riotorto, probablemente de *Alisibris[107] "outeiro dos amieiros".
  • Anzobre (Anazobre, 971 CE; Anezovre, 966 CE): Un lugar en Arteixo. De *Antyobris, cun primeiro elemento de significado pouco certo,[108] posiblemente de *anto- "límite, fronteira", ou de *anatia- "alma".[86]
  • Añobre (Arnobre en 1122): Unha parroquia en Vila de Cruces. O primeiro elemento pode ser o primitivo hidrónimo *Arno (cf. río Arno, en Italia).
  • Añobres: Un lugar en Muxía. Probablemente de *ānniyobris "outeiro anel" (Cf. irlandés antigo ainne "anel"),[76] ou de *(p)anyobrixs "castro onde o mar".[109] O mesmo significado pode atribuírse a Ombre (Anovre en 1114), unha parroquia en Pontedeume; Ombre (Anobre en 971), un lugar no Pino; e Ombre, outros tres lugares en Culleredo, Miño e Brión.
  • Baiobre: Dous lugares, un en Arzúa e outro en Touro. Probablemente de *Badyobris "outeiro amarelo".[110]
  • Bañobre: Dous lugares, un en Guitiriz e outro en Miño. O primeiro elemento podería ser *wāgno- "val, faldra, prado, pantano".[76]
  • Barallobre: Dous lugares en Betanzos e Friol, e unha parroquia en Fene (Baraliobre en 1110). O primeiro elemento vén do substantivo baralla "confrontación, debate, discurso", de orixe descoñecida.
  • Bedrobe (Bredovre, 1385 CE): Unha aldea de Tordoia. O primeiro elemento probablemente vén de *brito- "xuizo".[111][112]
  • Biobra: Unha parroquia de Rubiá. De *Bedobrigā, "gabia/canle".[113]
  • Boebre (Volebre, 922 CE): Unha parroquia en Pontedeume. O primeiro elemento refírese probablemente a *welH- 'gobernar'.[114]
  • Callobre: Dúas parroquias, unha en Miño (chamada Caliovre en 1114) e outra en A Estrada, ademais de dúas vilas, en Oza-Cesuras (Caliobre en 887) e en Ortigueira. O primeiro elemento podería vir de *kallī- "bosque"[115] ou *kalyo- "duro".[116]
  • Canzobre (Caranzobre, 1399 CE): Unha vila de Arteixo, de *Carantyobris. Probablemente de *karant- "amigo".[117]
  • Castrove (alpe Castovre in 1025): Un outeiro próximo a Pontevedra. O primeiro elemento é difícil de identificar, pero parece provir do substantivo galo casticus "castelo" (cf. castrum en latín).[113]
  • Cecebre (Zerzebre, 942 CE): Unha parroquia de Cambre. Podería derivar de *kirk- "anel",[118] ou da forma *korko- "pantano".[119]
  • Cezobre: Unha aldea de Agolada. Pode ser que veña de *Kaytyobris "bosque no outeiro".[120] Do mesmo xeito Setúbal, en Portugal, vén da antiga Caetobriga.
  • Cillobre: Dous lugares en Culleredo e Touro. O primeiro elemento pode ser *kēlyo- 'compañeiro', e así 'Compañeiro-Outeiro(forte)'.[121]
  • Ciobre: Un lugar en Narón. O primeiro elemento pode ser *kiwo- 'néboa'.[122]
  • Coebre (Colobre, 935 CE): Un lugar en Oza-Cesuras. O primeiro elemento pode ser *kʷolu- 'roda'[123]
  • Cortobe: Un lugar en Arzúa, posiblemente dun primeiro elemento *corto- 'redondo'[124]
  • Fiobre: Un lugar en Bergondo. O primeiro elemento pode ser unha evolución de *widu- 'madeira'.[125] Nótese a inscrición portuguesa NIMIDI FIDUENEARUM HIC.[126]
  • Illobre: Un lugar en Betanzos e unha parroquia en Vedra. O primeiro elmento pode ser *īlyo- 'inflado'.[127] Cf. nome galo Iliomarus.
  • Iñobre: Un lugar en Rianxo, nun pequeno outeiro na baía de Arousa. Probablemente de *(p)en-yo-bris 'Outeiro no/na pantano/auga'.[128][129]
  • Ixobre: Un lugar en Ares. Probablemente de *Isyo-bris.[130] O seu primeiro elemento debe ser *iso- 'rápido, potente'[131] (cf. Isère, un río en Francia).
  • Landrove: Unha parroquia en Viveiro, preto do río Landro. Polo que simplemente pode significar 'outeiro no río Landro'; desde o elemento céltico *landā- 'terra aberta'.[132]
  • Laxobre: Un lugar en Arteixo. O primeiro elemento é o mesmo que no substantivo galego laxe 'losa de pedra, pedra plana', forma medieval lagena, a céltica *(p)lāgenā que orixinou no irlandés antigo láigean 'punta de lanza ancha', e en galés llain 'folla de coitelo, espada'.[133]
  • Lentobre antigamente, actualmente Vilouchada, parroquia e lugar en Trazo, ('uilla que ab antiquis uocitabatur Lentobre et nunc uocitatur Ostulata, subtus castro Brione', 818 CE).[134] De *Lentrobrixs 'Castro na pendente', de *lentrā 'pendente, costa', cf. galés llethr idem.
  • Lestrobe: Dous lugares en Dodro, e Trazo. De *Lestrobris, onde o primeiro elemento é o proto-céltico *lestro- 'recipiente, contedor; panal'.[135] Polo que pode ser que *Lestrobris = 'Castro no val / depresión'.
  • Maiobre: Un lugar en Ares, de *Magyobris 'Gran castro'.[136]
  • Montrove, vila en Oleiros. Probablemente un híbrido latino (mons, montis) e celta que significaría, literalmente, 'outeiro-outeiro'.[134]
  • O Grove (Ogrobre, 912 CE): Concello con dúas parroquias e unha cidade, nunha península no océano Atlántico. Derivado por metátese de *Okobre < *Okro-brixs 'Castro no bordo/ángulo'[134][137] Hai outros tres lugares co nome Ogrobe, en Pontedeume, Mondoñedo, e Taboada.
  • Obre: Unha parroquia en Noia (era Olobre en 1113)[130] e outra máis en Paderne. O primeiro elemento pode ser *olo- 'detrás, máis aló'.[138]
  • Pezobre: Unha parroquia en Santiso. O primeiro elemento parece ser o mesmo que orixinou a palabra galega 'peza', do proto-céltico *kwezdi- a través do galo *pettia-.[34]
  • Rañobre: Un lugar en Arteixo. O primeiro elemento pode ter múltiples orixes, pero pode ser *(p)rasn-yo- 'compartir, parte'.
  • Sansobre: Un lugar en Vimianzo. Probablemente de *Sent-yo-bris,[139] onde o primeiro elemento pode vir do celta *sentu- 'camiño', ou *sentiyo- 'veciño',[140] ou tamén de *santo- 'separado'.[141]
  • Sillobre (Siliobre, 830 CE): Unha parroquia en Fene. O primeiro elemento é probablemente *sīl 'descendente, semente'.[76]
  • Tallobre: Un lugar en Negueira de Muñiz. De *Talyo-bris, con orixe e significado similar ó anterior.
  • Tiobre (Toyobre, 1037 CE): Unha parroquia en Betanzos. O primeiro elemento refírese probablemente ó céltico *togyā 'tellado, cuberta', *tegos 'casa'.[76]
  • Tragove, un pobo nunha península en Cambados, na baía de Arousa. Probablemente derivado de *Tragobris 'Castro na praia', do céltico *trāg- 'praia, baixamar'.[76]
  • Trobe (Talobre, 914 CE): Unha parroquia en Vedra. De *Talo-bris,[134] cf. *talu- 'fronte, protuberancia', *talamon- 'chan'.[76]
  • Vendabre, antigo lugar (Uendabre, 887 CE):[139] De *windo- 'branco' e *brixs. Cf. Vindobona, nome antigo de Viena.
  • Xiabre: Un outeiro en Catoira. De *Senābris 'Vello castro',[139] onde o primeiro elemento é o céltico *senā- 'vello (ela)'. Cf. Sanabria, Senabria en 929.

Topónimos baseados nun superlativo

[editar | editar a fonte]

Outro tipo de topónimo céltico frecuente en Galicia son os que están formados por un superlativo,[142] tanto os formados co sufixo -mmo- como coa composición -is-mmo-:

Outros topónimos prelatinos

[editar | editar a fonte]

Outros lugares e parroquias teñen nomes con orixe pre-Latinos, probablemente céltico, especialmente nas áreas costeiras das provincias da Coruña e Pontevedra, e todo ó longo do val do Ulla. Por exemplo:

  • Proto-céltico *abank- 'vimbio':[152] Abanqueiro, medieval Avankario, parroquia e lugar cunha lagoa, en Boiro.
  • Proto-céltico *arganto- 'prata, brillante':[153] Arganzo, un lugar en Mañón, a *Argantyo-.[154] Cf. bretón antigo argant, córnico argans 'prata'.
  • Proto-céltico *bend- 'pico saínte':[155] Bendaña, medieval Bendania, unha parroquia en Touro. Bendoiro, medieval Bendurio, unha parroquia en Lalín.
  • Proto-céltico *brīwā 'ponte':[156] Bribes, unha parroquia en Cambre (Brivis, 1154 CE), e un lugar en Vimianzo. Formalmente un locativo plural en latín que significa '(onde) o -'. Tamén, Dumbría, un concello, antigamente Donovria. Hai varios Brives en Francia.
  • De *dūno- 'forte':[156] Dumbría, cidade, parroquia e concello. Foi Donobria no 830, dende *Dūnobrīwā.
  • De *duro- 'porta':[156] Salvaterra de Miño, cuxo antigo nome era Lacedurium (991 CE).[157]
  • De *īsarno- 'ferri': Isorna, unha parroquia en Rianxo.
  • De *kambo- 'dobrado, trenzado': Camboño (Cambonio, 1157), parroquia en Lousame.
  • De *kanto- 'un cento': Cantoña, unha parroquia en Paderne de Allariz e dous lugares, en Teo e O Porriño.
  • De *karanto- 'amigo, amado':[158] Carantoña, dúas parroquias en Miño (Carantonia, 1096) e Vimianzo. Un lugar en Lousame (Carantonio, 1157). Carantos, lugar en Coristanco.
  • De *kerbo- 'incisivo, afiado':[81] Cervaña, parroquia en Silleda.
  • De *lem- 'olmo': Lemaio (a *Lēmawyo-), parroquia en Laracha.
  • A *mrg- 'territorio':[159] Cambre (Calamber in 959) concello, parroquia e cidade. Tamén, unha parroquia en Malpica de Bergantiños, e un lugar en Carballo; Oímbra (Olimbria en 953), concello, parroquia e cidade; Pambre, unha parroquia en Palas de Rei (Palambre c. 1009) e un lugar en Ramirás.
  • De *nantu- 'regato, val': Nantes,[160] parroquia en Sanxenxo; Nantón, unha parroquia en Cabana de Bergantiños e un lugar na Baña.
  • De *(p)lār- 'chan': Laraño, unha parroquia en Santiago de Compostela (Laranio, 1201), e un lugar en Vedra. Laranga (a *Laranicā 'Do chan') lugar en Porto do Son.
  • De *(p)let- 'ancho, amplo': Ledoño,[161] parroquia en Culleredo.
  • De *salō- 'océano':[162] Seaia (Salagia en 830), lugar en Malpica de Bergantiños, e o nome dunha antiga rexión costeira comprendendo os actuais concellos de Malpica de Bergantiños e Ponteceso. Á forma derivada *Salawyā.
  • De *trebā 'asentamento': Trevonzos (Trevoncio en 1176 ), lugar en Boiro.
  • De *werno- 'ameneiro': Berrimes (Vernimes, 955), un lugar en Lousame.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Curchin (2008) pp. 109, 130-131.
  2. ↑ Vallejo (2009) pp. 272-273.
  3. ↑ En xeral, cf. Falileyev (2007), Curchin (2008), Luján (2006). As formas proto-célticas están dadas en xeral de acordo ás formas propostas por Matasovic (2009). Como no resto do artigo, o asterisco indica unha forma hipotética.
  4. ↑ 4,0 4,1 Koch (2006) p. 790.
  5. ↑ Prósper (2002) p. 358.
  6. ↑ Prósper (2002) p. 258.
  7. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. *fētu-.
  8. ↑ Curchin (2008) p.117; Luján (2006) p. 726.
  9. ↑ Curchin (2008) p. 117.
  10. ↑ Curchin (2008) p. 115; Luján (2006) p. 728; Delamarre (2012) p. 41.
  11. ↑ 11,0 11,1 Luján (2006) p. 723.
  12. ↑ Delamarre (2003) p. 37; Koch (2006) s.v. albio, albiones.
  13. ↑ Delamarre (2003) p. 37.
  14. ↑ 14,0 14,1 Prósper (2008) p. 37.
  15. ↑ 15,0 15,1 Curchin (2008) p. 111.
  16. ↑ Delamarre (2012) p. 67
  17. ↑ Delamarre (2003) p. 61.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Curchin (2008) p. 118.
  19. ↑ 19,0 19,1 Prósper (2002) p. 360.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 Falileyev (2007) s.v.
  21. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. *brig-, *brigo-.
  22. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. *kallī-.
  23. ↑ 23,0 23,1 Curchin (2008) p. 119; Luján (2006) p. 728.
  24. ↑ Curchin (2008) p. 119.
  25. ↑ Cf. Epigraphik-Datenbank Clauss / Slaby Arquivado 25 de agosto de 2011 en Wayback Machine..
  26. ↑ 26,0 26,1 Curchin (2008) p. 120.
  27. ↑ cf. Matasovic (2009). s.v.
  28. ↑ Delamarre (2003) p. 117.
  29. ↑ Curchin (2008) p.120; Delamarre (2003) s.v. coilos.
  30. ↑ Koch (2006) p. 1593.
  31. ↑ cf. Matasovic (2009) p. 214.
  32. ↑ Curchin (2008) p. 121.
  33. ↑ Plinio, Historia Natural III.28.
  34. ↑ 34,0 34,1 cf. Matasovic (2009) s.v.
  35. ↑ 35,0 35,1 Luján (2006) p. 728.
  36. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. *fare-koro-.
  37. ↑ Delamarre, Xavier (2009). "Quatre toponymes celtiques d’Espagne". Nouvelle Revue d’Onomastique 51: 1–15. Consultado o 2 de outubro de 2012. 
  38. ↑ E. Bascuas (2002) pp. 129-130)
  39. ↑ P. Schrijver (1995). "Studies in British Celtic historical phonology". Amsterdam-Atlanta (p. 358).
  40. ↑ Curchin (2008) p. 122.
  41. ↑ cf. Curchin (2008) p. 122.
  42. ↑ Delamarre, Xavier (2009). "IRIA (*ĪRYĀ) "L’OPULENTE, LA FERTILE" (LIGURIE, GALICE, DALMATIE)". Veleia 26: 355–358. Consultado o 2 de outubro de 2012. 
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Curchin (2008) p. 123.
  44. ↑ cf. Prósper (2002) p. 258.
  45. ↑ Falileyev (2007) s.v. lān(i)o-.
  46. ↑ Lujan (2006) p. 725.
  47. ↑ Delgado Borrajo, Montserrat; Grande Rodríguez, Manuel (2008). Os lemavi a través das fontes literarias e epigráficas, Laboratorio de Arqueoloxía da Universidade de Vigo, pp. 133-162.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 48,3 Curchin (2008) p. 113.
  49. ↑ Delamarre (2012) p. 178.
  50. ↑ 50,0 50,1 cf. Ward (1996) s.v.
  51. ↑ Orosio, Historiarum adversum paganos, VI.21.
  52. ↑ Cf. Falileyev (2007) s.v. Medulli.
  53. ↑ Curchin (2008) p. 124.
  54. ↑ cf. Delamarre (2003) s.v. meion.
  55. ↑ Curchin (2008) p. 124; Luján (2006) p. 727.
  56. ↑ Delamarre (2012) p. 204.
  57. ↑ 57,0 57,1 Delamarre (2003) s.v. nauson.
  58. ↑ Curchin (2008) p. 112; Luján (2006) p.724.
  59. ↑ Curchin (2008) p.124; Luján (2006) p.727; Delamarre (2012) p. 178.
  60. ↑ Curchin (2008) p. 125.
  61. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. *akro-.
  62. ↑ Curchin (2008) p. 125; Lujan (2006) p. 727.
  63. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. *folkā-.
  64. ↑ Curchin (2008) p. 125; Luján (2006) p.727.
  65. ↑ Delamarre (2012) p. 211.
  66. ↑ Curchin (2008) p.116; Luján (2006) p. 724.
  67. ↑ Prósper (2008) pp. 38-40.
  68. ↑ Luján (2006) p. 729.
  69. ↑ Ward (1996) s.v.; Delamarre (2003) p. 288.
  70. ↑ Delamarre (2012) p. 246.
  71. ↑ Curchin (2008) p. 129; Prósper (2002) p. 259.
  72. ↑ Koch (2006) s.v. Britonia.
  73. ↑ Young, Simon (2002). Britonia: camiños novos. Noia: Toxosoutos. pp. 123–128. ISBN 978-84-95622-58-7. 
  74. ↑ “Inter Bretonos et Sancto Petro de Mera“, 1078, en Flórez, España Sagrada 40: 420.
  75. ↑ cf. Falileyev s.v. araus(i)o-.
  76. ↑ 76,00 76,01 76,02 76,03 76,04 76,05 76,06 76,07 76,08 76,09 76,10 Matasovic (2009) s.v.
  77. ↑ Koch (2003) s.v. Brigantes.
  78. ↑ 'discurrente ad aulam Sancte Marie, inter IIos montes Leboreiro et Carnota, secus flumen Doronia', c. 1110.
  79. ↑ 79,0 79,1 79,2 Moralejo (2010), 106.
  80. ↑ 80,0 80,1 Mariño Paz, p. 32.
  81. ↑ 81,0 81,1 Moralejo (2010), 107.
  82. ↑ Bascuas (2006) p. 813.
  83. ↑ Koch (2006) s.v. Bretha Nemed.
  84. ↑ Mariño Paz, p. 32
  85. ↑ 85,0 85,1 Bascuas (2008) p. 531.
  86. ↑ 86,0 86,1 86,2 Delamarre (2003) s.v.
  87. ↑ Monteagudo (1999) p. 266
  88. ↑ Mariño Paz (1999) p. 34.
  89. ↑ Matasovic (2009) s.v. *dēwo-.
  90. ↑ Koch (2006) p. 318.
  91. ↑ Monteagudo (1999) p. 278.
  92. ↑ Cf. Delamarre (2003) s.v. lano-.
  93. ↑ Moralejo (2007) pp. 144-148.
  94. ↑ Moralejo (2007) pp. 148-150; Monteagudo (1999) p. 288.
  95. ↑ Mariño Paz (1998) p. 32; Prósper (2002) p. 312.
  96. ↑ Monteagudo (1999) p. 291.
  97. ↑ González, José Manuel (1964). "Otros ríos asturianos de nombre prerromano (Eo, Navia, Ibias, Varayo, Esva)" (PDF). Archivum: Revista de la Facultad de Filología 14: 134–148. Consultado o 25 de outubro de 2012. 
  98. ↑ Monteagudo (1999) p. 299.
  99. ↑ Falileyev (2007) s.v. Tamaris.
  100. ↑ 100,0 100,1 Monteagudo (1999) p. 305.
  101. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. *brig-
  102. ↑ Os topónimos rematados en -ve, -be xeralmente proceden de topónimos rematados en -bre / -vre, a través de metátese ou disimilación. Cf. Moralejo (2007) p. 39.
  103. ↑ En xeral, e para a maioría destes topónimos: Prósper (2002) pp. 357-382.
  104. ↑ 104,0 104,1 104,2 104,3 Moralejo 2010, 104-105.
  105. ↑ Moralejo (2007) p. 352.
  106. ↑ Cf. Falileyev (2007) s.v. Arcobriga.
  107. ↑ Prósper (2002) p. 380.
  108. ↑ Cf. Falileyev s.v. anat-
  109. ↑ Prósper (2002) p. 376.
  110. ↑ Cf. Falileyev s.v. ba/odio-.
  111. ↑ Cf. Delamarre (2003) s.v. britu-
  112. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v. *briti-
  113. ↑ 113,0 113,1 Prósper (2002) p. 374.
  114. ↑ Cf. Falileyev s.v. Vologatae, e Matasovic (2009) s.v. *walo-.
  115. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v. *kallī-.
  116. ↑ Prósper (2002) p. 377.
  117. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v. *karant-.
  118. ↑ cf. IEW s.v. *(s)ker-3.
  119. ↑ Prósper (2002) p. 364.
  120. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v. *kayto-
  121. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v. kēlyo-.
  122. ↑ Matasovic (2009) s.v. *kiwo-.
  123. ↑ Matasovic (2009) s.v. kʷol-u-.
  124. ↑ Falileyev s.v. corto-.
  125. ↑ Matasovic (2009) s.v. *widu-.
  126. ↑ CIL II, 5607a.
  127. ↑ Prósper (2002) p. 377; Delamarre (2003) s.v. *illio-.
  128. ↑ Prósper (2002) p. 377
  129. ↑ Matasovic (2009) s.v. *feno-.
  130. ↑ 130,0 130,1 Prósper (2002) p. 378.
  131. ↑ Falileyev s.v. *iso-
  132. ↑ Matasovic (2009) s.v. *landā-.
  133. ↑ Ward s.v. *lāgenā.
  134. ↑ 134,0 134,1 134,2 134,3 Prósper (2002) p. 375.
  135. ↑ Matasovic (2009) s.v. *lestro-
  136. ↑ Prósper (2002) p. 378; cf. Matasovic (2009) s.v. *magyo-.
  137. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. akro-.
  138. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v.
  139. ↑ 139,0 139,1 139,2 Prósper (2002) p. 379.
  140. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. *sentu-.
  141. ↑ Falileyev s.v.
  142. ↑ Prósper (2005) pp. 267-284.
  143. ↑ Prósper (2005) p. 266.
  144. ↑ Prósper (2005) p. 269; Moralejo (2007) p. 44.
  145. ↑ Prósper (2005) p. 278.
  146. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v.*ufo.
  147. ↑ Matasovic (2009) s.v. māro-.
  148. ↑ Moralejo 2010, 106-107.
  149. ↑ 149,0 149,1 Prósper (2005) p. 282.
  150. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v.*sego-.
  151. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v. *owxsV- "alto".
  152. ↑ Moralejo 2010, 100.
  153. ↑ Matasovic (2009), s.v., Delamarre (2003) s.v. arganton
  154. ↑ Moralejo (2007) p. 350.
  155. ↑ Moralejo 2010, 103-104.
  156. ↑ 156,0 156,1 156,2 Matasovic (2009) s.v., Delamarre (2003) s.v.
  157. ↑ Monteagudo (1999) p. 256.
  158. ↑ Ademais doutras posibilidades. Cf. Moralejo 2010, 106.
  159. ↑ Cf. Matasovic (2009) s.v. *mrogi, Moralejo (2007) pp. 179-184.
  160. ↑ Prósper (2002) p. 312.
  161. ↑ Prósper (2005) p. 269.
  162. ↑ cf. Matasovic (2009) s.v. *Salano-

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Topónimos_célticos_en_Galicia&oldid=6687008»